 |
 |
 |
 |
 |
ISTORIJA GRADA
Poznata historija
Budimpešte počinje sa rimskim gradom pod imenom Aquincum, osnovanim oko 89.
godine nove ere, na mjestu starije keltske naseobine blizu mjesta gdje je
nastala Obuda. Aquincum je od 106. do kraja 4. vijeka bio glavni grad pokrajine,
donje Panonije. Na mjestu današnje Pešte je bio izgrađen grad Contra Aquincum
(ili Trans Aquincum).
Oblast su oko 900. godine osvojili Mađari, koji su oko jednog vijeka kasnije
osnovali kraljevinu Mađarsku. Kada su je uništili Mongoli, 1241, Pešta je već
bila značajno mjesto, i brzo je ponovo izgrađena, ali je Budim bio sjedište
kraljevskog dvora od 1247. i 1361. je postao glavni grad Mađarske. Osmanlije su
osvojili veći dio Mađarske u 16. vijeku, te time prekinuli rast grada: Peštu su
sa juga zauzeli 1526. godine, a Budim 15 godina kasnije. Dok je Budim ostao
sjedište osmanskog upravnika, Pešta je bila vrlo zapuštena do 1686. kada su je
osvojili Habzburški vladari.
Pešta je od 1723. bila sjedište administrativnog aparata kraljevstva, koji je
najbrže rastao u 18. i 19. vijeku i inicirao izraziti rast grada u 19. vijeku.
Spajanje tri distrikta pod jednu administraciju, koje je prvo propisala mađarska
revolucionarna vlada 1849 je poništeno ubrzo potom, po reuspostavljanju
habzburške vlasti. Konačno je ovu odluku sprovela autonomna mađarska kraljevska
vlada, uspostavljena po Austro-Ugarskoj nagodbi iz 1867 (vidi Austro-Ugarska).
Broj stanovnika "ujedinjene" prijestonice je porastao u periodu od 1840. do
1900. na 730 000.
U 20. vijeku je većina rasta broja stanovnika otpadala na predgrađa, Ujpešt
(Nova Pešta) je više nego udvostručila broj stanovnika između 1890. i 1910, a
većina industrije zemlje se koncentrisala u gradu. Ljudski gubici Mađarske tokom
Prvog svjetskog rata, i kasniji gubitak više od polovine teritorije kraljevstva
(1920.) je zadao samo privremeni udarac broju stanovnika, a Budimpešta je
postala prijestonica manje, ali sada suverene države. Do 1930. je uže gradsko
jezgro brojalo milion stanovnika, uz dodatnih 400 000 u predgrađima.
Oko trećina od 200.000 Jevreja u Budimpešti je pobijena tokom nacističkog
genocida tokom njemačke okupacije u Drugom svjetskom ratu. Grad je znatno
porušen u sovjetskoj opsadi tokom zime 1944, a oporavio se tokom 1950-ih i
1960-ih. Budimpešta je tokom 1980-ih podijelila sudbinu države kada je broj
stanovnika smanjen uslijed povećane emigracije i smanjenja nataliteta.