F/A- 18 Hornet

Razvoj F/A-18 počeo je 1970-ih, kada je USAF (United States Air Force — Ratno vazduhoplovstvo SAD-a) raspisao tender za lakog Iovca. Na raspisani je tender kompanija General Dinamics predala prijedIog YF-16, a kompanija Northorp prijedlog YF-l 7. U prijedlogu kompanije Northorp osnovne aerodinamičke osobine oslanjale su se na iskustva prethodnika, tj. vazduhoplov F-5. Na tom je tenderu Northorp izgubio, no gotovo u isto vrijeme je USN (United States Navy Ratna mornarica SAD-a) raspisala tender za zamjenu svojih vazduhoplova različitih namjena. Na taj je tender kompanija Northorp ponovo predala svoj prijedlog vazduhoplova YF-17, od kojeg je i krenuo razvoj F/A-18 Hornet.
Prve izvedenice F/A-IS izrađene su kao jednosjedi. S vremenom se ukazala potreba za konstrukcijom dvosjeda. Kako bi se verzije mogle razlikovati u nazivu dobivaju oznaku “A’, koje je oznaka za jednosjed i “B”, koje je oznaka za dvosjed. Kasnijim poboljšanjima nastaje tzv. druga generacija vazduhoplova F/A-18 Hornet, koje dobivaju oznaku “C”, koje je oznaka za jednosjed i “D” za dvosjed. Skladno napretku tehnologije, vojnih zahtjeva i potreba, na temeljima prethodnika nastaje novi vazduhoplov, F/A-18 Super Hornet. U duhu označavanja verzija, kod ovog se vazduhoplova jednosjed označava s ”E”, a dvosjed s ”F”.

Vatrena krštenja

Prve letove F/A-18A I F/A-18B izvršili su 1978. godne, da bi svoju operativnu primjenu započeli 1983. godine. Pokazali su izvrsne karakteristike. Period između dva kvara bio je tri puta duži u odnosu na ostale taktičke vazduhoplove, a vrijeme potrebno za otklanjanje kvara bilo je upola kraće. Pogonska grupa izvedena je modularno. To znači da se na licu mjesta neispravan dio unutar neke cjeline ne popravlja, već se cijeli komplet (modul) na kojem je i neispravni dio zamijeni ispravnim, a tek kasnije specijalizirane radionice i servisi vrše popravke unutar modula. Time se postiglo da za zamjenu pogonske grupe dobro uvježbanoj ekipi tehničara treba manje od 20 minuta. To je bilo moguće i zbog toga što, za razliku od većine dvomotornih vazduhoplova, vazduhoplov F/A-18 nije imao “lijevi” i “desni” motor, već dva jednaka. Isto tako, dodatni uređaji postavljali su se na trup, a ne na motor.
“Vatreno krštenje” avion F/A-18 doživio je 1986. godine u zalijevu Sidra, u borbenim operacijama protiv Libije.

F/A-18C/D Hornet

Slijedeći uspješan rad preko 400 zrakopbova, US Navy juna 1987. godine počinje dobivati unaprijeđene verzije F/A-18C I F/A-18D. Ove verzije imale su mogućnost nošenja AMRAAM (rakete vazduh-vazduh srednjeg dometa) i Maverick (raketa vazduh-zemlja sa TV ili IC navođenjem). Dvije godine kasnije dolaze verzije sa unaprijeđenom mogućnošću napada noću. Poboljšanja su se sastojala i od uređaja za infracrveno osvjetljavanje prostora ispred aviona (NAVFLIR), naočala za gledanje u uslovima bez svjetla, specijalno osvjetljenje kokpita, digitalne mape u boji s pomicanjem u odnosu na trenutni položaj aviona i nezavisni višenamjenski “color display”. Radar AN/A PG 73, koji se ugrađivao u F/A-18C, modifikovana je verzija radara AN/A PG-65 iz izvorne konfiguracije. Imao je 3 osnovna režima rada i to vazduh-vazduh, vazduh-zemlja, te navigacija. Svaki od navedenih osnovnih režima rada ima i svoje podmodove.

“F/A-I 8E/F Super Hornet”

S obzirom da je Hornet dostigao svoj maksimum u modernizaciji, sljedeći korak u razvoju aviona morao mu je omogućiti da ostane konkurentan u ratnim uslovima i poslije 2020. godine. Glavna razlika između Horneta C/D i Super Horneta je u veličini. Konstruktori su Hornetu povećali trup, i time su povećane količina internog goriva i težina aviona. Da bi se zadržale male brzine prilaza prilikom slijetanja na nosač aviona, povećane su i površina krila i pogonska grupa. Tako Super Hornet ima 25% veću površinu krila, 35% snažnije motore, može ponijeti 33% više internog goriva, te u odnosu na Hornet C/D ima dva dodatna višenamjenska podvjesna mjesta (mjesta na donjem dijelu trupa na koje se vješa naoružanje, dodatni spremnici goriva i sl). Od većeg poboljšanja elektroničke opreme aviona vezane za instrumente (avionike) odustalo se zbog zadržavanja niske cijene, ali su predviđene znatne modernizacije već od 2005. godine.
Iako se povećanje doleta za 41% čini najznačajnijim poboljšanjem u odnosu na prethodnika, mogućnost vraćanja iz misije sa više nepotrošenog goriva i neiskorištenog skupog naoružanja s kojim su poletjeli čini ovaj avion itekako važnim. Naime, palubni avioni imaju ograničenu dopuštenu težinu za slijetanje na nosač aviona, koja je manja od ograničenja za slijetanje na kopneni aerodrom. Verzija C/U mogla se vratiti na nosač s 2500 kg (1800 kg goriva i 700kg naoružanja), dok se Super Hornet može vratiti na nosač sa 4100 kg (1900 kg goriva i 2200 kg oruija).
U početku je US Navy planirala nabaviti čak 1000 FA-18E/F no naknadno je plan smanjen na 548 primjeraka, od čega će 288 biti u dvosjednoj verziji (F/A-18F) u kojima će na zadnjem sjedištu biti operater naoružanja. Osnovna namjena takve verzije biće napadi na ciljeve na zemlji.
Konstruktori su projektovali Super Hornet tako da u ratnim uslovima ima barem 10 puta veću vjerovatnoću preživljavanja od prethodnika. Iako je površinom veći, ranjiva površina mu je 25% manja u odnosu na Hornet. To se postiglo boljim razmještajem komponenti određenih sistama unutar trupa. Nadalje, novi kompjuterski program automatski prekonfigurira komande, ako je došlo do oštećenja neke od njih. Takođe je nov i sistem za gašenje požara odnosno samogašenje unutar trupa, koji automatski ispušta plin za gašenje požara i sprječava eksplozije. Svi spremnici za gorivo su obloženi specijalnom pjenom koja hemijski reaguje u dodiru sa gorivom koje bi curilo u slučaju pogađanja, i zatvara rupu. Uvođenjem STEALTH osobina u konstrukciju Super Horneta, dizajneri su više željeli povećati vjerovatnoću preživljavanja, nego stvoriti “nevidljivi” avion. Bitno je reći da STEALTH avioni nisu optički nevidijivi, već imaju smanjen radarski odraz. To znači da neki radar može teže otkriti STEALTH avione odnosno da ih može otkriti na deset puta manjoj udaljenosti nego avion klasične konstrukcije. Stoga u praksi STEALTH avion može doći dovoljno blizu cilja i lansirati oružje, npr. raketu. a da ne bude opažen ili da bude opažen tek nakon lansiranja oružja. Prvi let Super Hornet napravio je u junu 1995, godine, a u januaru 1997. godine uspješno je prošlo inicijalno testiranje.

Budućnost F-18

To što bi po planovima F/A- 18E/F Super Hornet trebao ostati konkurentan u ratnim uslovima i poslije 2020. godine, po sadašnjim mu procjenama daje vrijeme od 20-ak godina za “odmor” ili bar lagodniji tempo. Međutim, trend smanjenja državnih proračuna, stalni napredak tehnologije i računice ekonomskih stručnjaka govore da bi razvoj i proizvodnja jednog aviona koji bi zadovoljavao potrebe svih grana vojske bitno rasteretio državni proračun od razvoja i proizvodnje višenamjenskih tipova aviona. Te činjenice su i dovele do razvoja JSF (Joint Strike Fighter) programa, čijim zaživljavanjem bi se “zaliha” od 20-ak godina F/A-I 8E/F Super Horneta vrlo brzo istopila.