F-14 Tomcat

Proizvod firme Grumman, F-14 Tomcat je avion brži od zvuka, superioran lovaci/presretač i čuvar vazdušnog prostora (ujedno i flote), namijenjen primarno polijetanju sa nosača aviona odnosno slijetanju na njega.

Izveden je s dva pogonska motora, dva vertikalna repa, krilima promjenjive geometrije i ima dva člana posade. Projektovan je da uništi neprijateljski avion u svim vremenskim uslovima, danju ili noću. U tome mu pomaže radar koji može istovremeno pratiti 24 cilja na udaljenosti većoj od 160 km i automatski odrediti 6 potencijalno najopasnijih ciljeva.

Nacin polijetanja i slijetanja

Paluba nosača aviona (koja je ujedno i pista) može se podijeliti na dva dijela, i to na poletni i sletni dio. Poletni dio je u smijeru kretanja, dok je sletni dio zakošen ulijevo u odnosu na smjer kretanja broda. Avion se prije polijetanja postavi na poletni dio. Iza njega se podigne zid kako bi se povećala iskoristivost potiska motora. Prednji točak se zakači za vučni dio koji se nalazi u šini ugrađenoj u palubi. Vučni dio klizi po šini vukući pritom i avion koji je za njega zakačen. Koristeći i snagu vlastitih motora, avion uspijeva postići brzinu dovoljnu za polijetanje. Kada klizni dio dođe do kraja šine (pramac broda), prednji točak aviona se otkači i avion nastavi kretanje vazduhom snagom vlastitih motora. Na sletnom dijelu palube nalaze se 4 čelična užeta razapeta preko piste (horizontalno na smjer slijetanja aviona). Cilj aviona je da kukom zakači jedno od 4 užadi i da se zaustavi na pisti.

Razvoj

F-14, dizajniran je sa namjerom da zamijeni borca/presretača F-4 Phantom II, koji je do tada bio glavni presretač američke ratne mornarice. Prvi let F-14 (u verziji F-14A) izvršen je 21. decembra 1970. godine i ubrzo će se pokazati da je to jedan od najsnanijih i najubojitijih od svih lovaca/presretača koji su ikada služili u US Navy (Amerika ratna mornarica). F- 14A namijenjena ie uloga vazdušne borbe, što znači da primarno koristi rakete vazduh-vazduh. Novembra 1973. godine poslije zavšnog uspješnog testiranja Pentagon je službeno odobrio uvođenje AIM- 54 Phoenix rakete u operativnu upotrebu. Kako je njen domet preko 180 km, postala je odlično oružje za zaštitu nosača aviona i pratećih brodova u floti od napada tada najvecg neprijateija flote, sovjetskih bombardera velikog dometa naoružanih i dalekometnim raketama za napad na brodove. Preuzimanje takve uloge donijelo je i avionima F-I 4 Tomcat i naziv Fleet Defender (branitelj flote). Jedan od najvećih nedostataka verzije F- I4A bili su pogonski motori. Pucanje usmjerivača mlaznica na ispuhu motora i prestanak rada motora pri malim brzinama i velikoj visini samo su najeći od niza kvarova. Problemi s pogonskim motorima i saznanje o premalo snage za takav avion, navelo je na razmatranje i ispitivanje nove pogonske grupe. Ugradnja nove pogonske grupe uz ugradnju sistema nadgledanja zamora motora, uz još neke promjene, trebalo je značiti verziju F-14B. Kako je u to vrijeme vijetnamski rat iscjeđivao US Navy budžet, zajedno s proizvodnim problemima pogonske grupe F401, aprila 1974. godine plan izgradnje verzije F-14B je odbačen
U traženju da US Navy zamijeni lovce/jurišnike predložena je verzija F-14C. Uopšteno je to verzija kao i F-14B uz dodatak ugradnje naprednijeg sistema za napade na zemaljske ciljeve. S obzirom na visoku cijenu aviona F-I 4 (oko 38 miliona USD po komadu), plan je odbačen prije nego je uopšte došao u proizvodnju. Umjesto F-14C US Navy le odlučila kupiti više A-6 Intruder aviona. Sa krajem vijetnamskog rata, u ranim 80-tim godinama, poslije odbacivanja verzije F-14B, plan o modernizaciji F-14 ponovo je aktuelan. Dodavanjem novog elektronskog sistema za kontrolu paljbe, sistema za kontrolu i protivmjere, UHF-VHF radio, te rješavanjem problema sa zapaljenjem pogonskih grupa, nastaje verzija F-14A+. Prvi let F-14A+ izveden je 14. januara 1981. godine. Ugradnjom nove pogonske grupe, radijus presretanja se povećao za 62%, a pružena je i mogućnost polijetanja s nosača aviona bez korištenja forsaža (dodatno sagorijevanje).

Za razliku od F-14A+, verzija F- 14D zamišljena je kao avion s digitalnom avionikom. Prvi let verzije F-14D izveden je 9. februara 1990. godine. Verzija F-14D sadrži novi glavni radar AN/APG-7 I (sličan radaru ugraden u F -15 Eagle), ometač za samozaštitu u vazduhu, digitalni navigacioni sistem, laserski navigacioni sistem i dvostruki standardni letni kompjuter. U vrijeme ugradnje u F-14D, AN/APG-71 je bio jedan od najnaprednijih radara s dometom pretraživanja od 370 km (za razliku od prethodnika AWG-9, čiji je domet bio 160 km). Za razliku od prijašnjih verzija, F- 14D je sposoban ponijeti široku paletu oružja i oruđa za napade na zemaljske ciljeve uključujući i gađanje ciljeva laserski navodjenim bombama. Planirano je da može ponijeti HARM, HARPOON, Maverick i AMRAAM rakete. Proizvodnja svih F-14D službeno je završena u martu 1990. godine nakon proizvedenih samo 37 aviona.
Nadogradnja svih F-14 s mogućnošću napada na zemaljske ciljeve, što uključuje u prvoj fazi nadogradnju na nivo F- 14D, u kasnijoj fazi dogradnju na kokpitu, a u posljednoj fazi dodavanje softwarea iz radara APG-71 aviona F-15E, trebala je rezultirati verzijom F/A- l4D. Verzije F-14T i F-14X predložene su u 70-tim godinama kada je cijena aviona ozbiljno ugrožavala projekat F-14. Obe predložene verzije trebale su nositi manje raketa i imari slabiju avioniku. Verzija T imala bi samo AIM-7 i AIM-9 rakete, čime ne bi bila značajno bolja od tada postojećih aviona Phantom i Crusader. Verzija X trebala je nositi ili AIM-53 rakete ili ništa, a mogućnosti radara bile bi značajno umanjene. Oba plana su odbačna nakon što je Navy odlučila da se opremi najboljim mogućim avionima.
S obzirom na povlačenje iz upotrebe jurišnog aviona A-6 Intruder, predložena je verzija F-14 Quick Strike koja bi bila slična F/A-14 i imala bi sličnu avioniku kao i F-15E, duže vrijeme leta i 4 nosača za naoružanje na koje bi se zakačilo po 5 raketa ili bombi. Predloženo naoružanje uključivalo je HARM, Harpoon i Maverick projektile. No s obzirom na uspjeh F/A-18E/F Super Hornet, svi budući programi razvoja F-14 su prekinuti.

Najbliži protivnik

Najbliži protivnik aviona F- 14 je MiG- 31 Foxhound. MIG-31 je najsposobniji ruski presretač (čuvar vazdušnog prostora) i ima mogućnost obrade viiše ciljeva istovremeno, te može ponijeti dalekodometne rakete AA-9. Takođe ima dva člana posade, maksimalna brzina mu je 2,83 Macha, maksimalna radna visina 24 400 m i operativni dolet 3000 km.

AIM-54 Phoenix

To je poluaktivno/aktivno radarom navođena, dalekodometna raketa tipa vazduh-vazduh sa klasičnom bojnom glavom. Namijenjena je ispaljivanju iz aviona F- 14 i ujedno je jedina dalekodometna raketa u sastavu US Navy. Cijeli sistem sastoji se od dalekodometnog radara sa sistemom za kontrolu naoružanja, aviona bilo koje od verzija F- 14, lansera i samog projektila. Mogućnosti cijelog sistema su takve da gotovo istovremeno može biti lansirano svih 6 raketa, koje će pogoditi cilj na udaljenosti većoj od 180 km po bilo kakvom vremenu i uz jako elektronsko ometanje. Svoju operativnu upotrebu doživjela je početkom 1974. godine. Postoje tri verzije: AIM-54A, AIM-54C I AIM-54 ECCM/Sealed. Princip rada je sljedeći: nakon uočavanja cilja i naoružavanja rakete (prenos informacija o cilju sa centralnog radara aviona u radar rakete) slijedi ispaljivanje s lansera. Pali se raketni motor i radar aviona navodi raketu prema ciiju. Raketni motor tjera raketu na 2400 m od visine lansiranja pri čemu radar aviona neprestano prati cilj i proračunava tačku susreta te takve podatke šalje u raketu. To traje otprilike do pola putanje prema cliju, kada završava poluaktivno navođenje. Neposredno prije toga pali se aktivni radar rakete i preuzima navođenje rakete na cilj. Kada raketa dostigne 2400 m od visine lansiranja ona već posjeduje brzinu 4 puta veću od brzine zvuka, a raketni motor koji je potrošio svo gorivo prestaje raditi i raketa nastavlja putanju vlastitom inercijom. Koristeći vlastitu inerciju projektil se obrušava prema dole stalno prateći cilj, vrešeći zadnje promjene putanje putem hidraulički kontrolisanih krilaca i stabilizatora. Do eksplozije može doći udarcem u cilj, čime se aktivira upaljač koji zatim pali eksploziv smješten u bojnoj glavi, a može i ako projektil dođe o neposrednu blizinu cilja, s obzirom da je u projektil ugrađen tzv, “blizinski” upaljač.
Najbliži protivnik je ruska raketa dalekog dometa AA-9 Amos, koju može koristiti avion MiG-31. Dužina rakete je 4,15m, raspon krila 90 cm, težina 490 kg. Težina bojeve glave je 47 kg i domet 100 km.

Budućnost

Lobi koji zagovara razvoj lovca-jurišnika F/A-18 SE/F Super Hornet uspio je u promovisanju tog aviona kao zamjene za F-14. Kako su svi budući programi razvoja F-14 prekinuti a proizvodnja F-14 službeno završena, avioni tipa F-14 ostaju u operativnoj upotrebi do kraja 2008. godine. Nakon toga će se i zadnji avion povući iz operativne upotrebe.

Rječnik

RIO (Radar Intercept Officer) — oficir za presretanje radarom
HARM (High-Speed Anti-Radiation Missile) — raketa navođena na izvor radarskog zračenja
HARPOON - protivbrodska raketa
AMRAAM (Advanced Medium Range Air to-Air Missile) — napredni projektil tipa vazduh-vazduh srednjeg dometa
TID (Tactical Information Display) — taktičko informacioni displayDDD (Detail Data Display) — display za prikazivanje detaljnih podataka